Çocuklarda Ateş

Çocuklarda ateş

Ateş, vücut ısısının normalin üzerine çıkmasıdır. Vücudun bir hastalık veya enfeksiyon ile savaştığını, bağışıklık sisteminin iyi çalıştığını ve vücudun kendi kendini iyileştirmeye çalıştığını gösterir.

Aslında zararsız bir durumdur. En sık nedeni ise enfeksiyon hastalıklarıdır.

Bütün anne babalar çocukları ateşlendiği zaman çok endişelenirler. Ateş pek çok farklı nedene bağlı olarak oluşsa da çocukluk yaş grubunda en sık enfeksiyon hastalıkları nedeniyle ortaya çıkar ve sıklıkla pek çok hastalığın ilk bulgusu olur. Gerçekten de çocuk polikliniğine başvuran hastaların yaklaşık %10-20 sinin şikayeti ateştir. Ateş, vücut ısısının normalin üzerine çıkmasıdır.

Çocuklarda ateş neden olur?

Ateş her nedenden olursa olsun genellikle ilk belirtisi vücudun sıcak hissedilmesidir. Eliniz ile bebeğinize dokunduğunuz zaman vücudunu sıcak hissedersiniz. Bunun dışında huzursuzluk, halsizlik, emmesinde azalma, iştahsızlık, yanaklarda kızarıklık, ağlama, titreme ve uyku hali gibi bulgular olabilir. Bebeğinizi sıcak hissederseniz ve bu belirtiler varsa ateşini mutlaka ölçün.

Çocuklarda ateş nasıl düşürülür?

Çocuklarda ateş tedavisinde öncelikle çocuğun üstü inceltilmeli ve ortam ısısı düşürülmelidir. Eğer ateş çocuğu rahatsız edecek düzeyde ise çocuk doktorunun önerisine uygun dozda ateş düşürücüler kullanılmalıdır.

Anne babalar genellikle ateşli havale nedeniyle çocukları ateşlendiğinde çok korkarlar. Bu nedenle pek çok anne baba bu ateş fobisi nedeniyle en ufak düzeydeki ateşlere bile yüksek doz ve birden fazla ateş düşürücüyü birlikte kullanır. Ama ateş düşürücü kullanımının her zaman ateşli havaleyi önlemediği gösterilmiştir.

Ateş düşürücü ilaçlar (paracetamol ve ibuprofen) çocuk doktorlarının önerdiği dozda kullanılmalı ve tercihen tek bir ateş düşürücü ile ateş kontrol edilmeye çalışılmalıdır. Bu sırada çocukların yeterli sıvı alımı sağlanmalı ve genel durumları açısından yakından gözlenmelidir. Eğer çocuk ateş düşürücüleri tölere edemiyor ve ateş düşürücüler ile rahatlama sağlanamıyorsa o zaman ılık su ile yıkama önerilebilir. Ufak bir küvet içerisine oturtularak suyun ısısı 29-32 C arasında ayarlanıp vücuduna sünger ile su sürülerek rahatlama sağlanmaya çalışılır. Bu sırada soğuk su asla kullanılmamalıdır. Çünkü soğuk su aşırı titremeye neden olup ateşi daha da artırabilir. Bu nedenle banyo sırasında çocukta titreme olursa suyun ısısı kontrol edilmeli veya banyoya son verilmelidir.

Çocukların ateşinin düşürülmesi aslında onun hastalığını tedavi etmez. Ateş bir savunma mekanizmasıdır. Ateşin düşürülmesi sadece çocuğunuzun rahatlamasını sağlar. Eğer bebeğiniz 3 aydan küçük ve ateşi varsa öncelikle doktorunuza danışmanız ve kısa süre içinde kontrol edilmesi gerekir. Daha büyük çocuklarda ateş çocuğunuzu rahatsız etmiyor ve genel hali iyi ise takip edebilirsiniz. Ama ateş çocuğunuzu rahatsız ediyorsa ateşini düşürmeniz gerekir.

Çocuklarda ateşi düşürmek için neler yapılmalı?

1. Öncelikle çocuğun üstünü inceltin, üstündeki kıyafetleri çıkarın.
2. Çocuğunuzun bulunduğu ortamı sıcak yapmayın mutlaka ortam ısısını düşürün.
3. Yeterli sıvı almasını sağlayın, anne sütü alıyorsa sık sık emzirin, büyük çocuklarınıza bol sıvı verin.
4. Ilık su ile banyo yaptırın. Ufak bir küvet içerisine oturtularak suyun ısısı 34-35 C arasında ayarlayıp banyo yaptırın. Soğuk su asla kullanmayın. Soğuk su aşırı titremeye neden olup ateşi daha da artırabilir. 
5. Banyodan rahatsızlık hissederse o zaman ıslatılmış sünger ile başına, koltuk altı, kasık gibi bölgelere kompres yapın.
6. Ateş çocuğunuzu rahatsız edecek düzeyde ise çocuk doktorunuzun önerisi ile uygun dozda ateş düşürücü ilaçları (Paracetamol ve ibuprofen) kullanın. Tercihen tek bir ateş düşürücü ile ateşi kontrol etmeye çalışın
7. Ateş olan bebekler ve çocuklarda iştah azalır. Yemek yemesi için zorlamayın. Yeterli sıvı almasını sağlayın.
8. Çocuğunuzun ateşi düştükten sonra ateşe neden olan hastalık iyileşene kadar tekrar ateş olabilir. O nedenle ateş takibine devam edin.
9. Genel durumunu yakından gözleyin.

Çocuklarda ateş sınırı kaçtır?

Normalde vücut ısımız gün içerisinde farklılıklar gösterir. Sabah erken saatlerde vücut ısımız en düşük seviyededir. Akşama doğru biraz artış gösterir. Ayrıca ateşin ölçüm yapıldığı yere göre de vücut ısısı farklılıklar gösterir. Ateş makattan, ağızdan, koltuk altından, alından ve kulaktan ölçülebilir. Çocuğun yaşına bağlı olarak ateş ölçmek için kullanılan bölgelerin avantaj ve dezavantajları olsa da pratikte sıklıkla kulaktan, alından ve koltuk altından ateş ölçümü kullanılır.

Normal vücut ısısı ölçüm yapılan yere göre farklıdır. Makattan 36,6 – 38 C,  koltuk altından 35,7-37,3 C,  kulaktan ise 35,8-38 C arasında olur. Bu sınırlara göre koltuk altından 37,5 C,  kulaktan 38 C, makattan 38 C, alından 38 C üstü değerler ateş olarak kabul edilir.

Ateşin en sık nedeni enfeksiyon hastalıklarıdır. Soğuk algınlığı, grip, boğaz enfeksiyonu, krup, zatürre, barsak enfeksiyonu, idrar yolu enfeksiyonu, menenjit, eklem ve kas iltihabı gibi enfeksiyon hastalıkları değişik şiddette ateşe neden olur. Enfeksiyon hastalıkları dışında nadir de olsa kollejen ve bağ dokusu hastalıkları, neoplastik hastalıklar, bazı ilaç ve aşılar da çocuklarda ateşe neden olabilmektedir.

Çocuklarda ateş için ne zaman doktora başvurmak gerekir?

1. Bebeğiniz 3 aydan küçük ve ateş 38 C üzerinde ise,
2. 3-6 ay arası bebeklerde ateş 39 c ise,
3. Ateş 40 C ve üstünde olursa,
4. Ateş ile birlikte boğaz ağrısı, baş ağrısı, kulak ağrısı, döküntü, bulantı kusma ishal gibi bulgular varsa,
5. Ateş ile birlikte çocuk uykulu, huzursuz veya halsiz görünümde ise,
6. Bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalığı varsa veya ilaç kullanıyorsa,
7. Ateşi olan çocuğunuzun genel durumu giderek kötüleşiyor ise,
8. 2 yaşından küçük çocuklarda ateş 24 saatten fazla, 2 yaşından büyük çocuklarda 3 günden fazla sürerse doktora başvurulması gerekir.

Ateş nasıl ölçülür?

Bebek ve çocukların yapıları gereği ateşini doğru ve pratik bir şekilde ölçmek oldukça zordur. Bu nedenle kullanılan ateş ölçerler kolay ve pratik olmalı, doğru ölçüm yapmalıdır. Bu amaçla günümüzde koltuk altı, alın, kulak ve makattan ölçen değişik ateş ölçüm cihazları kullanılır. Her ateş ölçerin de bazı avantaj ve dezavantajları vardır.

Bebeklerde koltuk altından ateş ölçümü

Hemen her yaşta kullanılan kolay, ucuz, güvenli ve komplikasyonu olmayan bir yöntemdir. Koltuk altından ölçüm için cıvalı ve dijital ateş ölçerler kullanılır. Ama cıvalı ateş ölçerler cıvanın toksik etkisi nedeniyle artık günümüzde kullanılmamaktadır. Bunun yerine dijital termometreler kullanılmaktadır. 

• Dereceyi koltuk altının ortasına yerleştirin,
• Kolunu gövdesine doğru iyice yaslayın,
• Dijital olanlar sinyal verene kadar koltuk altında tutun,
• Sonra ekrandan ateş değerini okuyun,
• Koltuk altının terli olmamasına dikkat edin,
• Doğru ölçüm için ateş ölçeri koltuk altında mutlaka yeterli süre tutun.

Çocuklarda kulaktan ateş ölçümü

Kulaktan ölçerler 6 ay üzeri çocuklarda kullanılır. 6 ay altında ölçüm hatası olabilir. Cihaz kulak zarından çıkan ısı dalgalarını ölçerek ateşi tespit eder.

• Kulak yoluna cihazın probu kulak zarını görecek şekilde yerleştirin,
• Kulak kepçesi hafif arkaya ve yukarı doğru çekin,
• Bebeğin başını birkaç saniye sabit tutun,
•  Cihazın ölçüm düğmesine basın,
• Birkaç saniye içinde ölçüm yapılan değeri okuyun,
• Vücut ısısı kulaktan 35,8-38 C arasında olur. 38 C üstü değerler ateş olarak kabul edilir.

Kulaktan ateş ölçerlerin küçük çocuklarda kullanım zorluğu vardır. Özellikle ateş ölçer kulağa yerleştirilirken pozisyonu doğru olmazsa, kulakta buşon varsa, kulak yolunda enfeksiyon varsa, kulak damlası kullanıyorsa yanlış sonuçlar elde edilebilir. Ayrıca ölçüm öncesi çocuk kulağın üzerine yattıysa, kucakta tutulurken kulağı kapandıysa veya şapka giymişse yine yanlış sonuç elde edilebilir.

Makattan ateş ölçümü

Makattan ateş ölçümü doğumdan itibaren 4 yaşa kadar yapılabilir. Ufak bebeklerde uygulamak daha kolaydır. Vücut ısısını en doğru gösteren ölçüm olmasına rağmen kullanımı zor olabilir.

• Bebeğinizi poposu yukarı gelecek şekilde kucağınıza yatırın,
• Derecenin ucuna bir miktar vazelin sürülerek makattan 1- 2 cm kadar içeri itin,
• Ateş ölçeri sabit tutun,
• Bir süre sonra ısı sabitlendiğinde ateşi okuyun,
• Dereceyi sabunlu su ile yıkayın.

Makattan ölçüm küçük çocuklarda travmaya neden olabileceği için dikkatli kullanmak gerekir. Ayrıca büyük çocuklar için ölçüm sırasında rahatsızlık hissi olması nedeniyle tercih edilmez.

Alından ateş ölçümü

Son yıllarda kullanım kolaylığı nedeniyle oldukça fazla tercih edilmektedir. Her yaş grubunda ölçüm yapılabilir. Cihazlar temporal arterden çıkan ısı dalgalarını ölçer. Ateş ölçer cilde değmeden alın ortasına belli bir mesafeden tutulur. Düğmeye basıldığı zaman hemen ateş ölçümü yapar. Kullanımı kolaydır. Pratiktir ve kısa sürede ateşi ölçer. Çocuğu rahatsız etmez. Fakat bebeğin alnı terli ise, ıslaksa ve ıkınma durumu varsa hatalı sonuç verebilir. Cihazın kullanım talimatına göre farklılık olsa da 38 C üstü değerler ateş olarak kabul edilir.