Bebek ve Çocuklarda Kabızlık

Bebeklerde, Çocuklarda Kabızlık

Barsak alışkanlığı yetişkinlerde olduğu gibi çocuklar arasında da farklılık gösterir. Bazı çocuklar günde 1 veya 2 kez kaka yaparken bazı çocuklarda günde 3 veya 4 kez barsak alışkanlığı vardır. Ayrıca dışkılama sıklığı çocukluk çağı boyunca her yaşta farklılık gösterir.

Anne sütü ile beslenen bebeklerde ilk aylarda kaka sayısı fazlayken bebek büyüdükçe kaka sayısı azalır. Doğumdan sonra ilk haftalarda kaka sayısı günde 4 iken, 4 yaşında bir çocukta sıklıkla günde 1 kez olur.

Yani kabızlık tanımı dışkılama sıklığına göre farklı olabilir. Genel olarak kabızlık normal dışkılamanın yapılamayışı veya yetersiz olması nedeniyle sert ve seyrek dışkılama olarak tanımlanır. Bunun dışında eğer bir çocukta;

Haftada 2 veya daha az dışkı yapma,
Haftada 1 kez kaka kaçırma,
Ağrılı ve sert kaka yapma,
Rektumda sert kaka birikimi,
Büyük çaplı dışkılama gibi bulgulardan 1 veya 2 si 1 ay boyunca varsa kabızlık olarak adlandırılır.

Çocukluk çağında kabızlık genel olarak %0,3-29 oranında görülür. Kabızlığın %95’i fonksiyonel olarak adlandırılan altta herhangi bir anatomik veya biyokimyasal neden olmayan kabızlıktır. % 5 oranında ise altta yatan organik nendeler kabızlığa neden olur.

Kabızlık En Sık Hangi Yaşta Gelişir?

Kabızlık çocukluk çağında sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Genellikle çocukluk çağının her döneminde kabızlık gelişse de 3 dönemde daha sık rastlanır. İlk olarak bebeklerin anne sütü beslendiği ve sadece anne sütü aldığı dönemde sıklıkla ilk 3 -4 ay içinde gelişen gerçekte tam bir kabızlık olmasa da bebeklerin bazen 1 hafta bile dışkılamasının olmadığı geçici bir kabızlık dönemidir. Bu dönemde bebek geç kaka yapsa da kaka yumuşak ve macun kıvamındadır.

Genellikle hiçbir uygulama yapmadan kendiliğinden geçer. Diğer bir dönem ise özellikle ek gıda başlandığı bağırsakların yeni gıdalarla tanışması sonucu gelişen kabızlıktır. Bir diğeri ise tuvalet eğitiminin başlandığı 2 yaş döneminde gelişen kabızlıktır. En sık 2-4 yaş arasındaki çocuklarda rastlanır. Bu dönemler dışında çocuklarda kabızlık yine aralıklı olarak özellikle beslenme alışkanlığına bağlı olarak ve okula başlama döneminde de görülür.

Hangi dönemde olursa olsun bebek ve çocukların kaka yapamaması sıkıntılı bir durumdur. Çünkü kabızlık çocukların yaşam kalitelerini düşürür. Ayrıca karında şişlik, iştahsızlık, kusma, idrar kaçırma ve psikolojik sorunlar yaratabilir. Bunun dışında duygusal ve davranış problemleri de olabilir.

Kabızlığın Belirtileri Nelerdir?

Kabızlık belirtileri çocuğun yaşına bağlı olarak farklılıklar gösterse de sıklıkla şu belirtiler ile kendini gösterir;

Sık sık ıkınma,
Bebeklerde sık ıkınmaya bağlı kusma,
Karın ağrısı,
Karın şişliği,
Sert ve kuru dışkılama,
Dışkılama sırasında ağrı hissetme,
İri dışkılama,
İç çamaşırına kaka bulaşması,
Kakaya kan bulaşması,
Dışkılama sırasında postur değişikliği.

Kabızlık Neden Olur?

Çocuklarda kabızlık çok farklı nedenlere bağlı olarak gelişebilir. Kabızlık gelişmesinde rol oynayan faktörleri şöyle sıralayabiliriz.

Yapısal Nedenler
Tuvalete Gitmeme
Kakanın Tutulması
Rutin Alışkanlıklarda Değişiklikler
Beslenme Şekli
Altta Yatan hasatlıklar

1-Yapısal Nedenler: Bazı çocukların barsakları normalden daha yavaş çalışır. Vücut yapısı nedeniyle kabız olmaya meyilli olurlar

2-Tuvalete Gitmeme: Bazen çocuklar özelikle oyun oynamak için tuvalet gitmeyi erteler. Bu durum bir süre sonra alışkanlık yapar. Kakanın sertleşmesine ve kabızlığa neden olur.

3-Kakanın Tutulması: Çocuk daha önce zorlu ve ağrılı kaka yapması sırasında duyduğu acı nedeniyle kakasını tutar. Bir süre sonra barsak içerisinde kakanın uzun süre beklemesi ile suyu emilir ve kaka daha da sertleşir. Bunun sonucunda çocukta daha ağrılı bir dışkılama ve bazen sert kakanın çıkarılması sırasında kanama (anal fissür- çatlak ) gelişir. Çocuk bu ağrılı deneyim sonucunda tekrar kakasını tutmaya devam eder ve böylece bir kısır döngü oluşur. Sert kaka yapma ve ağrılı kaka yapma çocuklarda korkuya ve acıya neden olur. Bu nedenle bir süre sonra kaka yapmaktan çekinir ve kakasını tutmaya başlar.

4-Rutin Alışkanlıklarda Değişiklik: Bazen tatile gidilmesi, ortam değişikliği, havaların ısınması vb durumlar rutinin dışına çıkılması çocuklarda barsak alışkanlığında değişiklik yaparak kabızlığa neden olabilir.

5-Beslenme Alışkanlığı: Özellikle liften fakir beslenme, yeterli sebze ve meyve tüketilmemesi, hazır rafine gıdalar, pirinç, patates, fazla miktarda inek sütü tüketilmesi ve yeterli miktarda sıvı alınamaması kabızlık nedeni olur.

6-Hastalıklar: Organik nedenlere bağlı kabızlık çocukluk çağında görülen kabızlığın sadece %5 'ini oluşturur. Bu grupta kabızlık yapan altta yatan bir hastalıklar vardır.(Barsak gelişim bozuklukları, metabolik nedenler, inek sütü alerjisi, nörolojik hastalıklar, sinir kas bozuklukları, bağ dokusu hastalıkları, ilaçlar vb).

Kabızlık genellikle organik veya fonksiyonel nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Fonksiyonel kabızlık çocukluk çağındaki kabızlığın %95 'inden sorumludur. Bu çocuklarda altta yatan herhangi bir hastalık yoktur.

Kabızlık İçin Hangi Testler Yapılmalıdır?

Kabızlık nedenlerin %95’i fonksiyonel kabızlık olması nedeniyle uygun tedavi ve beslenme yöntemleri ile tedavi sağlanamayan hastalarda altta yatan organik nedenlerin araştırılması için bazı testler yapılabilir. Bu testler biyokimya testleri, tiroid hormon testleri, tam idrar testi, çöliak testleridir. Ayrıca yapılan fizik muayene ve kabızlığın başlangıç yaşına göre renkli barsak filmi ve nörolojik bozukluklar için manyetik rezonans görüntüleme (MR) testleri yapılabilir.

Kabızlık Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavide amaç çocuğun ağrısı olmadan rahat dışkılamasının sağlanmasıdır. Eğer kabızlık altta yatan organik nedenlere bağlı ise ilk olarak bunların tedavi edilmesi gerekir. Fonksiyonel kabızlık olan çocuklarda kabızlık tedavisi;

Ailenin ve çocuğun eğitimi,
Sert kakanın boşaltılması,
Diyet tedavisi
İlaç tedavisi olarak 4 aşamada planlanır.

1-Aile ve Çocuğun Eğitimi: Kabızlık gerek çocukları ve gerekse aileleri oldukça zor durumda bırakan bir süreçtir. Çünkü tedavisi bazen 6-24 ay gibi uzun süre devam edebilir. Bu süreçte anne babalar kurallara mutlaka uymalıdır. Kabızlık düzelme ve şiddetlenmeler şeklinde devam edebildiği için ailelerin kabızlık düzeldikten sonra kuralları hemen bırakmadan devam etmesi gerekir. Çünkü kabızlığın organik nedenler nedeniyle olmadığı kurallara uyulma ile düzeleceği belirtilmedir. Eğer tuvalet eğitimi döneminde kabızlık gelişti ise mutlaka eğitime ara verilmeli ve çocuğun hazır olması beklenmelidir.

2-Sert Kakanın Boşaltılması: Eğer uzun süreli bir kabızlık süreci varsa barsakların çıkış bölgesindeki sert kakanın boşaltılması tedavinin devamı öncesi gereklidir. Bunu için ilk olarak makattan uyarı verilebilir. Ayrıca gliserin içeren fitiller kullanılabilir. Ya da lavman yapılabilir. Ama sert kakayı boşaltmak için makattan yapılan uygulamaların mümkün oldukça çok zorda kalmadıkça uygulanması tavsiye edilmez.

Sert dışkı boşaltıldıktan sonra ağızdan idame tedavisi verilerek kakanın tekrar katılaşması önlenmeye çalışılır. Bunu için laktuloz, polietilen glikol ve ciddi vakalarda magnezyum sütü kullanılır.

3-Kabızlık İçin Diyet Önerileri: Bebeğinizi özellikle ilk 6 aylık dönemde mutlaka anne sütü ile besleyin. Daha sonra da ek gıda döneminde yine sık emzirmeye devam edin. Eğer mama kullanıyorsa özellikle sindirimi kolaylaştıran mamaları deneyebilirsiniz. Daha büyük çocuk ve ek gıda alan bebekler de özellikle lif açısından zengin gıdaları kullanın. Günlük olarak yeterli sıvı almasını sağlayın.

4-İlaç Tedavisi: Uygulanan tedavi yöntemlerinde başarı sağlanamaz ve kabızlık devam ederse o zaman ağızdan kakayı yumuşatıcı ilaçların kullanması gerekir. Amaç kabızlık düzelene kadar ağrısız dışkılamanın sağlanmasıdır. Bu amaçla bebeğinizin yaşına ve beslenme durumuna uygun olarak ağızdan alınan doktorunuzun önerdiği ilaçları kullanmanız uygun olur. Günlük olarak dışkılama sağlansa bile tedaviye bir süre daha devam edilmelidir. Doktorunuzun önereceği aralıklar ile kontrol edilerek ilaç tedavisi sonlandırılabilir.

Sonuç olarak kabızlık çocukluk çağında sık görülür. Pek çoğu fonksiyonel kabızlıktır. Ailenin ve çocuğun eğitimi, sert kakanın boşaltılmasını takiben idame tedavisi ve izlem önemlidir.

Kabızlık Olan Çocuğunuzun Beslenme Nasıl Olmalı?

Bebeğiniz anne sütü ile beslemeye devam edin. Eğer bebeğiniz mama ile besleniyorsa o zaman doktorunuzun önerdiği bir mama ile değişiklik yapabilirsiniz.
Daha fazla su içirmeye çalışın.
Bebeğinizin ayına ve beslenme şekline göre erik, kaysı, armut, elma püresi, meyvenin kendisi veya meyve suyu 60-100 ml (6 ay üstü bebekler için) yedirin.
Sebzelerden yine ayına göre bezelye, ıspanak, semizotu, pırasa, kereviz, balkabağı, brokoli, lahana gibi sebzeler verin.
Tahıl olarak yulaf, bulgur, tam buğday unu, çavdar unu kullanın.
Pirinç patates gibi gıdaları diyetten çıkarın.
Ek gıda için hazırladığınız yiyeceklerine mutlaka zeytinyağı ekleyin.
Eğer inek sütü içiyorsa günlük miktarı 500 ml ile sınırlandırın.

Çocuğunuz Kabız Olmasın Diye Neler Yapabilirisiniz?

Doğumdan itibaren değişik yaş dönemlerde kabızlık sık karşılaşılan sindirim sorunlarından biridir. Hemen her yaşta kabızlık gelişmesini önlemek için yapabilecekleriniz şunlardır;